Co warto wiedzieć przed i po wszczepieniu endoprotezy kolana?

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego jest skuteczną metodą leczenia zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych, prowadzącą do znaczącej poprawy jakości życia pacjentów. Aby osiągnąć optymalne rezultaty, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie przedoperacyjne oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych. Poniżej przedstawiamy kompleksowe informacje na temat tego, co warto wiedzieć przed i po wszczepieniu endoprotezy kolana.

Jak przygotować się do zabiegu endoprotezoplastyki kolana?

Przed podjęciem decyzji o operacji konieczna jest szczegółowa konsultacja z lekarzem ortopedą. Specjalista oceni stopień zaawansowania choroby zwyrodnieniowej, ogólny stan zdrowia pacjenta oraz omówi oczekiwane korzyści i potencjalne ryzyko związane z zabiegiem.​

W ramach przygotowań pacjent powinien wykonać szereg badań diagnostycznych, takich jak:​

• badania krwi i moczu – ocena ogólnego stanu zdrowia i funkcji narządów wewnętrznych.​
• RTG stawu kolanowego – ocena stopnia zaawansowania zmian zwyrodnieniowych.​
• EKG – ocena wydolności układu sercowo-naczyniowego.​

Zaleca się, aby przed operacją pacjent w miarę możliwości poprawił siłę mięśniową kończyny dolnej poprzez odpowiednie ćwiczenia. Wzmocnienie mięśni może przyczynić się do szybszej rehabilitacji po zabiegu.​ Pacjent powinien być świadomy przebiegu operacji, możliwych powikłań oraz etapów rehabilitacji. Zrozumienie procesu leczenia zwiększa zaangażowanie w terapię i poprawia wyniki leczenia.​

Postępowanie pooperacyjne

Rehabilitacja rozpoczyna się już w pierwszej dobie po operacji. Początkowo obejmuje ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda oraz mobilizację stawu skokowego. Stopniowo wprowadza się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawie kolanowym, z wykorzystaniem np. szyny CPM. Zaleca się rozpoczynanie ćwiczeń na szynie od niewielkich kątów zgięcia 0°-45°, pamiętając o dbaniu o ruch przeprostu w stawie kolanowym .​

Ze względu na zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej po operacji, stosuje się farmakologiczną profilaktykę przeciwzakrzepową, zazwyczaj przez okres 10–14 dni. Dodatkowo zaleca się wczesne uruchamianie pacjenta oraz stosowanie pończoch uciskowych .​

Skuteczne zarządzanie bólem pooperacyjnym jest kluczowe dla komfortu pacjenta i efektywności rehabilitacji. Stosuje się kombinację leków przeciwbólowych, takich jak paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz, w razie potrzeby, opioidy. Przed operacją zaleca się wykonanie blokady nerwu udowo-goleniowego w obrębie kanału przywodzicieli .

Opieka nad raną pooperacyjną

Należy regularnie kontrolować ranę pooperacyjną pod kątem oznak infekcji, takich jak zaczerwienienie, obrzęk czy wysięk. Szwy usuwa się zazwyczaj po około 10–14 dniach od operacji.​

Powrót do pełnej aktywności fizycznej jest procesem indywidualnym. Zazwyczaj pacjenci mogą rozpocząć chodzenie o kulach w ciągu kilku dni po operacji, stopniowo zwiększając obciążenie operowanej kończyny. Pełny powrót do codziennych aktywności może zająć od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od postępów rehabilitacji i stanu ogólnego pacjenta.​

Możliwe powikłania

Chociaż endoprotezoplastyka kolana jest zabiegiem o wysokiej skuteczności, istnieje ryzyko powikłań, takich jak:​

• Infekcje – mogą wystąpić w miejscu operowanym; wymagają natychmiastowego leczenia.​
• Zakrzepica żylna – ryzyko zmniejsza się poprzez profilaktykę przeciwzakrzepową i wczesne uruchamianie pacjenta.​
• Uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych – rzadkie, ale możliwe powikłanie chirurgiczne.​
• Poluzowanie lub zużycie endoprotezy – może wymagać rewizji chirurgicznej w przyszłości.

Zalecenia długoterminowe

Po endoprotezoplastyce kolana zaleca się okresowe wizyty kontrolne u ortopedy w celu monitorowania stanu endoprotezy oraz funkcji stawu. Zwykle odbywają się one po 6 tygodniach, 3 miesiącach, a następnie co roku lub zgodnie z zaleceniami lekarza. Podczas kontroli ocenia się m.in. stabilność protezy, zakres ruchu oraz ewentualne objawy zużycia implantów.

Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawu kolanowego, co może przyspieszyć zużycie endoprotezy i zwiększyć ryzyko powikłań. Utrzymanie zdrowej wagi zmniejsza także ryzyko przeciążeń mięśni i innych stawów. Warto skonsultować się z dietetykiem w celu dobrania odpowiedniego modelu żywienia, wspierającego regenerację i utrzymanie masy ciała na właściwym poziomie.

Po zakończeniu rehabilitacji zaleca się kontynuowanie umiarkowanej aktywności fizycznej. Najlepiej sprawdzają się formy ruchu o niskim wpływie na stawy, takie jak:

• spacery po płaskim terenie,
• jazda na rowerze stacjonarnym lub rekreacyjnym,
• pływanie,
• ćwiczenia w wodzie.

Unikać należy aktywności obciążających staw, takich jak bieganie, skoki, gra w tenisa czy jazda na nartach zjazdowych.

Pacjent powinien być świadomy sygnałów ostrzegawczych, takich jak:

• ból lub obrzęk kolana,
• uczucie niestabilności,
• zmniejszony zakres ruchu,
• objawy ogólne jak gorączka lub złe samopoczucie mogące świadczyć o zakażeniu.

W przypadku ich wystąpienia konieczna jest szybka konsultacja lekarska.

Długofalowa opieka fizjoterapeutyczna odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu efektów operacji. Warto rozważyć kontynuację ćwiczeń pod okiem specjalisty, zwłaszcza w warunkach domowych, co umożliwia:

• indywidualne dopasowanie programu ćwiczeń,
• stały nadzór nad techniką ich wykonywania,
• oszczędność czasu i energii pacjenta w okresie ograniczonej mobilności.

Fizjoterapeuta z dojazdem do domu może również pomóc w adaptacji otoczenia (np. usprawnienie przestrzeni mieszkalnej), co jest szczególnie istotne dla osób starszych i po dużych zabiegach ortopedycznych.

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to zabieg, który znacząco poprawia jakość życia pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową. Jednak klucz do sukcesu leży nie tylko w samym zabiegu, ale także w odpowiednim przygotowaniu, wczesnej i konsekwentnej rehabilitacji oraz długofalowej dbałości o stan zdrowia. Wsparcie fizjoterapeuty – także w warunkach domowych – może istotnie przyspieszyć proces powrotu do sprawności i zapewnić większe bezpieczeństwo pacjentowi na każdym etapie leczenia.